متخصص ارتودنسی

ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی یک رشته خاص از دندانپزشکی است که با مرتب کردن دندانها و یا مشکلات مربوط به جفت گیری دندانها، سر و کار دارد. بسیاری از دندانپزشکان، آموزش "اصول درمانهای ارتودنسی" را فرا گرفته اند ولی برای درمان مناسب و کامل ارتودنسی، متخصص ارتودنسی که پس از اتمام دوره دندانپزشکی، دوره تخصصی ارتودنسی را گذرانده است، باید اقدام نماید.
متخصص ارتودنسی (ارتودنتیست) با استفاده از وسایل خاص سعی در تصحیح مشکلات فکی- دندانی دارد. این وسایل می توانند ثابت یا متحرک باشند. وسایل متحرک توسط فرد قابل برداشتن و گذاشتن هستند در حالی که وسایل ثابت قابل جابه جا کردن نیستند. از وسایل ارتودنسی جهت ایجاد حرکت آرام دندانی و جهت دادن به رشد و تکامل فک ها استفاده
می شود.

اهمیت دندانهای شیری در چیست؟
- دندانهای شیری سالم در تکلم کودک نقش دارند.
- دندانهای شیری سالم در تغذیه مناسب و رشد کودک نقش دارند.
- دندانهای شیری سالم فضای مورد نیاز جهت رویش دندان دایمی زیرین را حفظ می کنند.
- یکی از دلایل اهمیت دندانهای شیری نقش آنها در زیبایی کودک است و در اعتماد به نفس کودک نقش دارند.
- عدم ترمیم دندان شیری پوسیده یا کشیدن قبل از موعد آن باعث نامرتبی یا نهفته ماندن دندان دایمی می شود .
لازم به ذکر است هنگامی که به علت صدمات غیر قابل درمان ناگزیر از کشیدن دندان شیری زودتر از موعد باشیم، ساخت دستگاهی به نام " فضا نگهدار" به منظور حفظ فضای لازم جهت رویش دندان دایمی زیرین الزامی می باشد.
اولین دندانهای دایمی در 6 سالگی در دهان کودک می رویند که شامل دندانهای جلویی و دندانهای آسیایی (آخرین دندان قابل مشاهده در دهان در سن شش سالگی) می باشند. بسیاری از والدین، آنها را به اشتباه دندان شیری فرض می کنند و تلاشی برای تمیز نگه داشتن آنها نمی شود. به این ترتیب دندانی که باید تا آخر عمر در دهان بماند، خیلی زود پوسیده شده و از بین می رود.
چرا دندانها نامرتب می شوند؟
دلایل زیادی برای نامرتبی دندانها وجود دارد. متداول ترین آنها عبارتند از:
1) دندانها در زمان مناسب در نیامده اند.
دندانهای اکثر مردم بر اساس یک تقویم زمانی مشخص در دهان رویش می یابند. بعضی اوقات دندانها بر اساس نظم مناسب رویش نمی یابند. دندانهای دائمی که خیلی زود رویش می یابند ممکن است فضای مورد نیاز دندانهای بعدی را اشغال کنند. دندانهای دائمی که خیلی دیر
در می آیند ممکن است هیچ فضایی برای رویش نداشته باشند.
2) فضای کافی در فک وجود ندارد.
اگر دندانهای شیری خیلی کوچک باشند و فضایی که برای رویش دندانهای دائمی توسط تکامل فک ها بوجود می آید کم باشد، بعضی دندانها ممکن است خارج از قوس رویش یابند. اگر این فضا خیلی کوچک باشد، دندانها در خارج از قوس رویش می یابند، بطوریکه مجبورند بچرخند، خم شوند یا در یک زاویه غیر طبیعی قرار بگیرند. از سوی دیگر، اگر فضا خیلی بزرگ باشد، ممکن است بین دندانها فاصله بیفتد.

اگر دندانها طبق برنامه رویش نکنند، یا اگر فضای کافی در فک موجود نباشد، ممکن است دندانها نامرتب شوند.

3) در میان دندانهای شما، دندان اضافی وجود دارد.
دندانهای اضافی فضا اشغال می کنند و سبب نامنظمی سایر دندانها می شوند.


در این شکل، بین دندانها دندان اضافی کوچکی مشاهده می شود.

4) دندانهای آسیایی در یک موقعیت نادرست هستند.
در دندانها، برجستگی ها و فرورفتگیهایی وجود دارد که برجستگیهای دندان پایین باید در فرورفتگیهای دندان بالا جفت شوند. اگر برجستگیها و فرو رفتگیهای دندانهای آسیایی اول بهم نرسند، تمام دندانهایی که پس از آنها رویش می یابند، نیز در هم جفت نخواهند شد ( مثل دندان های یک زیپ شکسته شده).


5) تعدادی از دندانها به شکل مادرزادی غایب می باشند.
گاهی اوقات دندانها به شکل مادرزادی تشکیل نمی شوند. در این صورت فضای زیادی وجود خواهد داشت و دندانهای جدید ممکن است به داخل فضای اضافی حرکت کنند.


6) اندازه دندانها نسبت به اندازه فک، خیلی کوچک یا بزرگ هستند.
اندازه دندانهای دایمی ممکن است نسبت به اندازه فک خیلی بزرگ یا کوچک باشند به عنوان مثال، اگر کودکی فک کوچک را از مادر و دندانهای بزرگ را از پدر به ارث برده باشد، دندانها در فک جا نمی شوند. در ضمن در این حالت جفت شدن دندانهای بالا و پایین نیز به شکل نامناسب خواهد بود.


7) ممکن است یک عادت مضر وجود داشته باشد.
مکیدن انگشت شست می تواند دندانهای بالا را به سمت بیرون و دندانهای پایینی را به سمت داخل فشار دهد. در ضمن، تنفس از طریق دهان، یا فشار دادن زبان پشت دندانهای جلو، دندانها را به سمت جلو حرکت می دهد و از هم باز می کند. این عادات می تواند باعث باز بودن دندانها در قسمت جلو شود.

جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین، ظاهر نامناسبی را ایجاد می کند که می تواند به علت کاهش رشد فک پایین باشد. براساس پژوهشی که در نوجوانان 13-8 ساله ایرانی انجام شد، اصلی ترین علت ایجاد کننده این ناهنجاری، عقب زدگی فک پایین و کوتاه بودن طول فک پایین می باشد.

8) از دست دادن یک دندان به طور تصادفی:
صدمات وارده به صورت، می تواند روند رشد را تغییر دهد و سبب نامرتبی دندانها شود. شکستگی دندانها یا از دست دادن آنها در طی حادثه، روی رشد فک و بقیه دندانها تاثیر دارد.

حرکت دندانهای کناری، که به خاطر از دست رفتن یک دندان ایجاد شده است.

9) تغییرات تکاملی بین نسلها:
از زمان انسانهای اولیه تاکنون، بدن انسان دچار تغییرات تکاملی فراوانی شده است. در طی سالیان طولانی، فک انسان کوچکتر شد و این در حالی است که تعداد دندانها تقریباً ثابت باقی ماند. بنابراین می توان علت ایجاد نامرتبی دندانی را به این تغییرات نیز نسبت داد.

چه زمانی برای شروع درمان ثابت ارتودنسی مناسب است؟
سن خاصی برای گذاشتن دستگاههای ثابت ارتودنسی وجود ندارد و اکثر نامرتبی های دندانی را در هر سنی می توان تصحیح کرد. البته بهترین زمان برای گذاشتن دستگاههای ارتودنسی، توسط متخصص ارتودنسی (اُرتودنتیست) تعیین می شود. لازم به ذکر است که افراد با سن بالاتر نیز می توانند دندانهایشان را ردیف کنند.
معمولترین سن برای انجام یک معاینه ارتودنسی، 7-6 سالگی، هم زمان با رویش اولین دندان های دائمی است. زمان مناسب دیگر برای معاینه ارتودنسی، سن 12-10 سالگی، قبل از اینکه دندانهای دائمی بطور کامل رویش یابند، می باشد.
گاهی اوقات، کودکان را در سن 10-8 سالگی می توان درمان نمود وممکن است در آینده، دیگر نیازی به دستگاه ثابت (ارتودنسی) نباشد. متخصص ارتودنسی با درمان زود هنگام بیماران، ممکن است درمان آینده آنان را کوتاه تر و آسانتر نمایند.
یکی از روشهای درمانی مناسب در سنین کودکی 9-7 سال، بیرون آوردن پیاپی دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دایمی است، که در مواردی انجام می گیرد که کمبود فضای بیشتر از 10 میلیمتر وجود دارد. انجام به هنگام این درمان، از شدت نامرتبی های دندانی کاسته می شود و نیاز به درمان های تخصصی ارتودنسی را در آینده کاهش می دهد.
من به چه نوع دستگاههای ارتودنسی نیاز خواهم داشت؟
ارتودنتیست شما بهترین نوع دستگاه را برای درمان مشکل شما انتخاب خواهد کرد. نوع درمان بستگی به این دارد که مشکل ناهنجاری شما ناشی از مشکلات فکی، نامنظمی دندانهای یک فک و یا هر دو فک باشد.
اگر جفت گیری نامناسب دندانها به دلیل محل نادرست دندانها ایجاد شده باشد، متخصص ارتودنسی با کمک دستگاههای ثابت دندانهای شما را مرتب می کند.
اج وایز جزو رایج ترین روشها بوده ولی امروزه سیستم ارتودنسی پیش تنظیم (M.B.T) به دلیل نیاز کمتر به تنظیم سیم ها و نتایج بهتر، رایج ترین سیستم مورد استفاده می باشد.



بخشهای مختلف دستگاههای ثابت ارتودنسی
اکثر بخشهای قابل مشاهده اجزاء ارتودنسی " براکتهای" فلزی مربعی هستند. این براکتها معمولاً به طور مستقیم به دندانها چسبانده می شوند. همچون ریلهای راه آهن که مسیر قطار می باشد، براکتها هم سیم اصلی را در محل هدایت می کنند. حلقه های لاستیکی ظریف سیم اصلی را در محل نگه می دارند و آنرا به براکت می بندند که رنگ این حلقه ها بنا به سلیقه ی بیمار قابل تغییر می باشد.





براکت به دندان چسبانده شده است و سیم توسط لاستیک آبی رنگی در محل نگه داشته شده است.

دستگاههای ارتودنسی چطور کار می کنند؟
دستگاه های ارتودنسی با اعمال فشار ملایم به دندانها موجب حرکت آرام و تدریجی آنها به محلهای جدید می شوند. این مسئله بخاطر انعطاف پذیری استخوان امکانپذیر است. وقتی دندان در یک جهت مشخص فشار داده می شود، استخوان جلوی آن تحت فشار قرار می گیرد و تحلیل می رود و استخوان جدید در پشت آن شکل می گیرد و در همین هنگام حرکت دندان صورت
می گیرد.
کش لاستیکی یا سیم های فنر مانند دردستگاه های شما خاصیت فنری دارند. متخصص ارتودنسی این نیروها را جهت حرکت دندانهای شما بکار می گیرد. سیم ها یا اجزای لاستیکی کشیده می شوند وضمن اینکه به موقعیت اولیه خود بر می گردند یک فشار ملایم را به دندانها اعمال می کنند وباعث حرکت آنها می شوند.




مشکلات مربوط به فک
جفت شدن نامناسب دندانها فقط به معنی وجود مشکل در دندانهای شما نیست. می توانید ماشینی را در نظر بگیرید که چرخ دنده هایی با دندانه های مناسب نسبت به هم دارد ولی کل چرخ دنده ها در محلهای نادرستی قرار دارند، در نتیجه چون چرخ دنده ها نمی توانند بچرخند، ماشین درست کار نمی کند. این موقعیت مشابه دهانی است که دندانها در یک موقعیت خوب و با اندازه مناسب قرار گرفته اند ولی فک ها مشکل دارند و ممکن است از رابطه مناسبی برخوردار نباشند.
متخصص ارتودنسی ممکن است از انواع مختلف دستگاههای ارتودنسی برای کنترل رشد فک ها استفاده کند.

دستگاههای ارتودنسی خارج دهانی
هر دستگاه ارتودنسی که شما خارج از دهان خود استفاده می کنید " دستگاه خارج دهانی" نامیده می شود. یکی از شایعترین آنها " هدگیر" (Headgear) نامیده می شود. برخی از هدگیرها نوارهایی دارند که بالا و پشت سر قرار می گیرند (high pull) و برخی دارای نوار گردنی هستند .(cervical)

دستگاههای خارج دهانی دیگر شامل فیس ماسک (facemask) و چانه بند (chin cup) است .
اگر فک بالا به اندازه فک پایین رشد نکند، فیس ماسک می تواند با وارد کردن یک فشار ملایم روی پیشانی و چانه، فک بالا را به جلو بکشد که این کار از طریق اتصال کشهای لاستیکی بین فیس ماسک و دستگاه داخل دهانی انجام می شود.











اگر فک پایین خیلی بزرگ و طویل باشد، ممکن است ارتودنتیست بخواهد برای جلوگیری ومحدود کردن رشد فک پایین، از چانه بند استفاده کند. چانه بند روی چانه قرار می گیرد. این وسیله به آرامی چانه را به طرف پایین و عقب فشار می دهد و رشد آن را کند می کند. در خلال پژوهشی بر روی اثر چانه بند مشاهده شد که هر چه سن استفاده از چانه بند پایین تر باشد اثرات استخوانی آن بیشتر است.

عریض کردن فک بالا
اگر فک خیلی باریک باشد باعث می شود که جفت شدن دندانها نامناسب باشد و معمولاً این مشکل بیشتر در فک بالا مشاهده می شود. این ناهنجاری یک نارسایی در بعد عرضی روابط دندانی است و انجام گسترش فک بالا در به دست آوردن هماهنگی میان قوس دندانی و استخوانی ضروری است. ارتودنتیست ممکن است از یک دستگاه "گسترش فک" برای عریض نمودن سقف دهان استفاده کند. براساس سن بیمار و عامل ایجادکننده این حالت، از دستگاههای ثابت یا متحرک ارتودنسی برای گسترش فک استفاده می شود. اینکار با فشار دادن آرام و تدریجی دندانهای فک بالا از داخل و دور کردن آنها از هم انجام می شود. در حین باز شدن فک در جهت عرضی، استخوان جدید در سقف دهان شکل
می گیرد و فک بالا را عریضتر می کند. دکتر مرتضی عشاق و همکاران دستگاه گسترش فک جدیدی اختراع و طراحی کرده اند که علاوه بر اینکه نیازی به فعال سازی توسط بیمار ندارد، نیروی سبک و مداومی اعمال می نماید.

دستگاههای فانکشنال
دستگاههای فانکشنال نوعی از دستگاههای ارتودنسی می باشند که از نیروهای طبیعی عضلات کمک می گیرند تا بر روی وضعیت رشد فک و اصلاح مشکلات خاص تاثیر بگذارند. از این دستگاهها جهت اصلاح انواع مختلفی از مشکلات استفاده می شود و از آنها می توان قبل، در حین و یا بعد از دستگاههای ثابت ارتودنسی استفاده نمود.
اگر چه دستگاههای فانکشنال می توانند انواع مختلفی از مشکلات فکی را اصلاح کنند ولی بعضی از مشکلات فکی را فقط می توان با جراحی حل کرد. در اکثر موارد نتایج درمانی با دستگاه ارتودنسی ثابت و جراحی، چشمگیر و قابل توجه می باشد.

نکته: تمام افرادی که نیاز به جراحی فک دارند حتماً باید قبل از جراحی تحت درمان ارتودنسی ثابت قرار گیرند. سپس در زمان مناسب با وجود دستگاه ثابت ارتودنسی، جراحی شوند و پس از جراحی فک نیز یک دوره درمان با دستگاه ثابت ارتودنسی الزامی می باشد. این درمان ارتودنسی قبل از جراحی به منظور تنظیم دندانها جهت بهبود نتیجه جراحی فک می باشد.

نکاتی در مورد دوره ارتودنسی ثابت
رعایت نظم در مراجعات به ارتودنتیست: یکی از نکات مهم در هنگام درمان ارتودنسی ثابت این است که فرد به شکل کاملاً منظم به متخصص ارتودنسی مراجعه کند. این مراجعات صرفاً جهت کنترل دستگاه ها نیست بلکه در هر جلسه بنا به ضرورت، دستگاهها تنظیم و فعال
می شوند تا درمان ارتودنسی به بهترین شکل انجام شود.

رعایت بهداشت دهان و دندان
- اگر به دستگاه ثابت ارتودنسی که در دهان می باشد دقت شود یک اختلاف سطح باریک بین دستگاه فلزی یا براکت و دندان مشاهده می کند. این فضا با اینکه کوچک به نظر می رسد اما از لحاظ تجمع مواد غذایی و می کروبی و ایجاد پوسیدگی منطقه بسیار مستعدی می باشد و همچنین تمیز کردن این ناحیه بسیار سخت تر از مناطق دیگر می باشد.


- متخصص ارتودنسی کاملاً در مورد چگونگی تمیز کردن دستگاههای ثابت ارتودنسی برای شما توضیح خواهد داد ولی اینجا به نکاتی اشاره می نماییم:
همیشه هنگام تمیز کردن دندانها از یک سمت ( به عنوان مثال از دندانهای آسیایی بزرگ سمت چپ بالا) آغاز کنید و تک تک دندانها را باید پاک نمایید. تا به سمت دیگر ( دندانهای آسیایی بزرگ سمت راست بالا) ختم شود. اگر این نظم رعایت شود پاک کردن تمامی دندانها انجام
می شود. همواره به یاد داشته باشید که تمیز کردن دندانهای عقبی به درستی صورت گیرد.
- پس از تمیز کردن و یا در حین آن دندانهای خود را در آینه مشاهده نمایید که آیا تمامی قسمتها تمیز شده اند و آیا مواد غذایی در بین دستگاهها باقی مانده یا خیر.
- تمیز کردن دندانهای دارای دستگاه ارتودنسی ثابت مشکل تر از تمیز کردن دندانهای بدون دستگاه می باشد. ولی با رعایت بهداشت مناسب می توان از ایجاد مشکلات دندانی مانند پوسیدگی و مشکلات لثه جلوگیری نمود.


- ابتدا مسواک را با زاویه بگیرید بگونه ای که مسواک روی خط لثه ( بین لثه و دندان) قرار گیرد. سپس با حرکت چرخشی از سمت لثه به سمت تاج دندان، مسواک را حرکت دهید تا سطح بیرونی دندان تمیز شود. (برای دندانهای بالا حرکت مسواک باید همیشه از بالا به پایین و برای دندانهای پایین از پایین به بالا باشد)
- در صورتی که این روش به تنهایی جهت تمیز کردن دندانها، کارآیی لازم را نداشته باشد، استفاده از روش زاویه 45 درجه (Bass technique) می تواند کمک کننده باشد. در این روش، قرار گرفتن موهای مسواک با زاویه 45 درجه نسبت به سطح دندان به طرف شیار لثه ای، حد فاصل براکت و لثه را از مواد غذایی پاک می کند. تغییر جهت زاویه 45 درجه به سمت براکت، حد فاصل براکت و دندان را تمیز می کند.
- برای تمیز کردن سطوح بالایی دندانها از سطح اصلی مسواک استفاده کنید و سپس دهان خود را با آب شستشو دهید. برای تمیز کردن سطح پشتی دندانها از نوک مسواک استفاده نمایید.



با توجه به وجود دستگاههای ثابت ارتودنسی در دهان، استفاده از نخ دندان مشکلتر می باشد. ارتودنتیست به شما آموزش می دهد که چگونه با نخ دندان مخصوص، بین دندانها را تمیز کنید. نخ دندان مخصوص، عبور دادن نخ از زیر سیم های ارتودنسی را تسهیل می نماید.
استفاده از دهان شویه ها به همراه مسواک و نخ دندان، باعث تقویت اثر مسواک و نخ دندان و کاهش میکروب ها در محیط دهان می گردد. یکی از انواع آنها، دهان شویه گیاهی پرسیکا است که در ایران تولید شده و مطالعه بر روی آن نشان داد که این دهان شویه قادر است تعداد میکروبها در اطراف دستگاههای ارتودنسی را کاهش دهد و سبب کاهش پوسیدگی و بیماری لثه در بیماران ارتودنسی شود.
نکته: در فردی که دستگاه ثابت ارتودنسی دارد نقاط مهم جهت تمیز کردن عبارتند از: سطوح مختلف دندان، منطقه بین دستگاهها و لثه، منطقه زیر سیم ها و اطراف براکتها.
چگونگی مراقبت از دستگاه ارتودنسی:
- با انجام درمان ارتودنسی، وضعیت زندگی شما تغییر چندانی نخواهد کرد ولی باید مسایلی را رعایت کرد تا در نهایت دندانهای ردیف و سالم داشته باشید.
- اگر دستگاه متحرک ارتودنسی دارید در ساعاتی که از آن استفاده نمی کنید حتماً آنرا در جعبه مخصوص خود که حاوی آب باشد قرار دهید. هیچ گاه دستگاه متحرک خود را داخل دستمال کاغذی قرار ندهید چون ممکن است به جای زباله دور انداخته شود و یا زیر پا قرار گیرد و آسیب ببیند.
- غذاهایی با قوام سخت مانند چیپس، آجیل، بلال، ذرت بو داده، ته دیگ، پیتزا و ساندویچ
می توانند موجب آسیب به دستگاههای ارتودنسی شوند. برای خوردن بعضی از غذاهای سفت مانند سیب یا هویج می توان آنها را به قطعات کوچکتر تقسیم کرد و سپس میل نمود. برای خوردن بلال باید دانه های ذرت از دسته آن جدا شوند و سپس میل شود.
استفاده از شکلات، سوهان، گز و آدامس ممکن است به دستگاهها گیر کنند و به آنها آسیب بزنند. از طرفی وجود مواد غذایی شیرین در مجاورت براکت ها و سیم ها و تمیز نکردن آنها
می تواند شانس ایجاد پوسیدگی دندانها را افزایش دهد.


در هنگام ورزشهایی که احتمال ضربه وجود دارد از محافظ های مخصوص دهان باید استفاده شود
(حتی اگر دستگاه ارتودنسی ندارید). در غیر این صورت انجام چنین ورزشهایی با وجود دستگاه ارتودنسی در دهان، احتمال آسیب به دندانها، لبها و دستگاه را افزایش می دهد.



در این شکل کودکی در حال ورزش، از محافظ مخصوص دهان استفاده کرده است.


محافظ مخصوص دهان

- اگر دستگاه ارتودنسی شکست و یا از جای خود خارج شد سریعاً به ارتودنتیست مراجعه کنید و یا حداقل با ایشان تماس بگیرید و ماجرا را توضیح دهید. اگر قطعه ای از سیم دستگاه، از جای خود خارج شد و لب و دهان شما را آزار داد با فشار بسیار آرام دست، سیم را به جای خود باز گردانید. اگر این کار عملی نبود قطعه ای موم نرم بر روی این قسمت تیز قرار دهید که تا زمان مراجعه، لب و دهان شما آسیب نبیند.

جهت انجام مشاوره رایگان ارتودنسی با ما تماس بگیرید:

دکتر مرتضی عشاق
متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
دانشیار دانشگاه

88252833
88240699
09363066099
بزرگراه جلال آل احمد- بین گیشا و شیخ فضل الله نوری- پلاک 123- طبقه 2 – واحد 3
www.droshagh.ir

ارتودنسی ، متخصص ارتودنسی ، ارتودنسی نامریی ، ارتودنسی ارزان ، ارتودنسی شفاف